Monday 19 January 2009

Di Rob (section 22)

H. Rosenblatt:
Di Rob
fun edgar e. pou.

eynmohl in a nakht a groyer, shver betribt fun tiefen troyer,
bin ikh mir ferzorgt gezesen, griblendig zikh in a bukh;
plutsim hot derhert zikh klapen, vi fun zanfte regen-tropen,
vi s'volt aylendig ver tapen--tapen, zukhendig mayn tihr.
"s'iz gevis a nakht-bezukher, kumt fershpetigt itst aher--
bloyz nur dos un keyn zakh mehr".

akh, kh'gedenk dos nokh atsinder; s'iz geven a nakht in vinter.
yeder nakht-shaten bezunder hot a shrek ervekt in mir;
kh'hob mit veh ervart dem morgen, kh'hob gezukht fun bikher borgen
troystung far di laydens-zorgen--zorgen unertreglikh shver;
far der shehnheyt, vemen s'rufen di malokhim on lenor,
velkhe lebt shoyn do nit mehr.

un dos shotendige minen oyf di purpurne gardinen
iberflit hot mayn neshome mit a shoyderlikhen groyl.
aum di shrek'nis tsu feryogen, hob ikh zikh genumen zogen:
"s'kumt ver aylendig tsu yogen in der shpeter nakht aher;
s'iz gevis a nakht-bezukher kumt fershpetigt itst aher--
bloyz nur dos un keyn zakh mehr".

bald hot dokh mayn harts genumen veren shtarker, tsu zikh kumen.
"herr tsi dame"--nem ikh shtamlen--"vart a rege nor un her:
kh'hob gevolt a drimel khapen, plutsim her ikh, du nemst klapen
shtil vi eyner vos volt tapen--tapen zukhendig mayn tihr:--
ot ikh efen itst di tihr oyf un ikh lad dikh eyn aher".--
--finsternim un keyn zakh mehr.

mit akshones un behartstkeyt mayne oygen in der shvartskeyt
fun der nakht arayngegesen, hob ikh lang azoy geblikt,
un di shtilkeyt ayngefroyren hot zikh mir in mayne oy'ren,
dokh eyn-eyntsig vort ferloyren trogt zikh um in khoyshekh meer,
nur der tsarter, shehner nomen, nur der milder klang "lenor"--
bloyz nur dos un keyn zakh mehr.

mit der fayer fun der helle, oyfgeflamt bay mir in zeele,
hob ikh zikh tsurik in kalten, faykhten tsimer umgekert.
nor derhert hot bald zikh klehrer in mayn thir dos klopen shverer.
"itst iz shoyn keyn tsveyfel mehrer: emits kumt gevis aher"--
un ikh efen breyt di thir oyf, halt dem othem eyn un her--
"bloyz der vind un keyn zakh mehr".

um mayn tsorgen oystsugisen, hob ikh vitend oyfgerisen
tihr un loden un fun droysen iz arayn a shvartse rob.
lang hot zi zikh umgetriben--un hot endlikh zikh ferkliben
oyf mayn biust, un iz gebliben krakendig dort zitsen shver,
krakendig mit vilde koyles, khripendig fershtikt un shver--
"bloyz nur dos un keyn zakh mehr".

lang un shtreng hot zi betrakht mikh, biz kh'hob nervez azsh tsulakht zikh
fun dem shoyderhaften onblik, fun der tayflish vilder rob.
"shed!"--hob ikh genumen brumen--"shed, ven vet dayn kol fershtumen?
zog: fun vu bizt du gekumen, ver hot dikh feriogt aher?
zog, dertseyl mir, vi men ruft dikh, vi dayn nomen iz erklehr!"
un zi entfert: "keyn mol mehr!"

lang hob ikh dan a ferklehrter nokhgedenkt di modne verter,
verter, velkhe hoben veynig vos bedaytung gehat far mir.
nit gekent hob ikh erkleren zikh dem rethzel ot dem shveren:
hot gekent farblondzshet veren aza foygel gor aher?
iz nokh ven amol gekumen aza vilde rob aher
mit dem nomen: "keyn mol mehr"?

dokh di rob, zi zitst nokh imer oyf mayn biust bay mir in tsimer,
krakendig di zelbe verter--ihr fersholt'ne zeelen-shprakh--
khuts ihr kraken do keseyder, rihrt zikh nit oyf ihr keyn feder.
fiele fraynde hoben, leyder, mikh ferlozt shoyn un ikh klehr:
"oykh vestu mikh bald do lozen tsu mayn shikzal groyzam shver?
nor di rob shreyt: "keyn mol mehr!"

iberrasht bin ikh gevoren fun dem entfer, fun dem kloren.
"zikher iz di rob antrunen fun a shikzal punkt vi mayn;
punkt vi mayn ken zayn dos tsimer, vu es hot ihr eygenthimer
troyerig gezungen imer fun a mazl vist un shver--
nor fun ale zayne lieder, shaynt, gebrakht hot zi aher--
bloyz dem eynem: "keyn mol mehr".

endlikh bin ikh vild gevoren, oyser zikh tsukokht fun tsorn,
hob ikh shnel genumen fekhten mit di foyten arum zikh.
biz ershepft fun kampf fun shveren, hob ikh zikh gezetst mit treren
un genumen trakhten, klehren, trefen khidus tief un shver,
vos di vilde rob, di shvartse, velkhe kumt durkh nakht aher
maynt dos mit dem "keyn mol mehr".

lang ban ikh azoy gezesen, sharf di oygen eyngegesen
in dem ashmedai dem vilden, in dem heslikh beyzen shed.--
fun dem balken, fun dem nasen, hot dos lempele tsugasen
troyerig zayn shayn, zayn blasen, iber'n tsimer, kalt un leer,
un fun biust hot alts gehert zikh nokh ihr kraken dumpf un shver
rak der zelber: "keyn mol mehr".

endlikh hob ikh dokh ferloren di geduld, un hob ful tsorn
oysgeshrien: "got, tsu tayfel, her shoyn faynigen mikh oyf!
nem dayn partsef tsu fun danen. geh, ikh vil dikh mehr nit konen;
kehr zikh aum ahin, fun vanen hast ferblondzshet zikh aher,
loz mir eynzam do zikh ferblayben, elend, punkt vi biz aher".
nor di rob shrayt: "keyn mol mehr".

"zog, erkler mir, got, tsu tayfel, makh mikh fray fun vilden tsveyfel!
hoben beyze virbel-vinden dikh aher in nakht farfihrt?
zonst, vos hot gekent dikh trayben do dayn nest zikh oystsukleyben?
zog: vi lang vestu nokh blayben in mayn tsimer, vist un leer?
ven vestu mikh endlikh lozen mit mayn shikzal groyzam, shver?"
un di rob shrayt: "keyn mol mehr".

"novi, makh mikh fray fun tsveyfel; novi, malekh oder tayfel,
ikh beshver dikh bay di himel, bay dem got, vos iber unz;
zog mir: vet mayn gayst, ful layden, ven begegnen in gan-eydn
yene heylig shehne meydel, yene himlishe lenor?
vel ikh zehn nokh mayn geliebte, zog mir, novi, zog, erklehr?!"
un, di rob shrayt: "keyn mol mehr".

"zol dos zayn der letster ligen!" hob ikh tsornig oysgeshrigen,--
"kehr tsurik zikh in dem khoyshekh, in dem nakhtlikh-shvartsen tehum!
loz keyn feder do, keyn shvartsen--tseykhens fun dayn falshen hartsen--
rays nit oyf di alte shmartsen, alte vunden, alte vehn;
tsi aroys dayn sharfen shnobel fun mayn harts vos laydet shver!"
nor di rob shrayt: "keyn mol mehr".

un di rob, zi tsit nokh imer in mayn dunk'len, pusten tsimer,
oyben oyf a biust fun pallas oyf dem gezits iber mayn tihr,
un di oygen ihre vinken bistre, shritsendig mit funken,
velkhe veren glaykh dertrunken in dem shatendigen meer.
un mayn shaten, velkher flatert in dem khoyshekh, tief un shver--
shtaygen zol shoyn keyn mol mehr!...

Der Rob (Section 21)

Der Rob
fun edgar elen pou
iberzetst fun english fun i. kisin

kh'bin eyn tribe nakht gezesen un a mider zikh fargesen
iber alte folianten fun a lang farlor'ner lehr.
shlefrig, mat di oygen bliken, plutslung horkh: a laykht, laykht piken,
vi s'volt shtil, koym herbar, tiken, tiken bay mayn tir dort ver.
"a bazukh,--hob ikh gemurmelt,--mikh bazuken kumt itst ver,
s'iz a gast un gornit mehr.

s'ligt mir klor in zin bahalten yene nakht in vinter kalten.
fun mayn fayershayn geshtalten oyf'n dil geshpreyt hot ver.
kh'hob in angst genart dem modnen. treyst umzist ervart tsu borgen,
fun di bikher treyst far zorgen, payn un zorgen tif un shver,
nokh der shtralender lenora'n, nokh lenora'n zorgen shver,--
der, vos otemt do nit mehr.

mild un troydig hot der klenster roysh fun forhang oyf'n fenster
iberfilt mayn harts mit shreken, vos kh'hob nit gevust bizher.
s'zol mayn hartz nor shtiler shlogen, hob ikh dan genumen zogen:
"s'hot gebrakht der vint tsu trogen mir a shpeten gast aher,
a farshpetigter bazukher klapt dos itst tsu mir aher,
s'iz a gast un gornit mehr".

kh'hob fun forgefihl fun bangen zikh bafrayt un bin gegangen
tsu der tir: "fartsayht mikh, liebe dame,--zog ikh,--oder herr!
kh'hob getroymt mit mate bliken, ven ikh hob derhert a piken
in der shtil, vi laykht volt tiken, tiken bay mayn tir dort ver.
kumt un zayt mayn gast". do efen ikh di tir: ver kumt den, ver?
finsternish un gornit mehr.

lang in finsternish geloyert un geshtart hob ikh, fartroyert,
troymen troymendig, vos keyner hot nokh nit getroymt bizher.
nor fun khoyshekh leren, shtumen iz keyn tseykhen nit gekumen,
kh'hob keyn klang mehr nit farnumen, nor "lenora" trib un shver,
un mayn shtilen ruf an ekho hot gebrakht mir trib un shver,
nor dos vort un gornit mehr.

kh'hob zikh umgekert in tsimer, s'hot gebrent mayn zel nokh shlimer,
vider her ikh dan a klapen, etvos shtarker vi bizher.
"s'klapt,--zog ikh,--der loden droysen, fun dem shturemvint gerisen,
kh'vel dem sod genoy bald visen, s'iz di lezung gor nit shver.
zol mayn harts a vayl nor shtil zayn, s'iz di lezung gor nit shver.
s'iz der vint un gornit mehr".

kh'efen dan dem fenster rigel, un mit laykhten roysh fun fligel
iz arayn a rob an alter mit dem oyszehn fun a per.
nit geklert gor zikh tsu neygen, in a grus dem kop tsu boygen,
un iz glaykh aroyfgefloygen oyf a palas biust in kver,
oyf a palas biust in vinkel iber'n tir gezims in kver,
dort aroyf un gornit mehr.

ongekukt mayn gast dort oyben,hob ikh shmeyklen ongehoyben,
ernst un shtreyng azoy zayn oyszehn iz geven, zayn yeder kehr.
"khotsh,--zog ikh,--bizt glat geshoren, hostu zikh do nit farloren,
rob fun lang fargesene yohren, shvartser rob fun nakhtigen mer.
zog, vos iz dayn shtoltser nomen iz dem nakhtigen pluto's mer!"
un der rob zogt: keynmol mehr.

kh'hob gevundert zikh unendlikh, vi der rob redt klor, farshtendlikh,
khotsh zayn entfer iz geven far mir a klang nor zinloz, ler.
hot den got gekont basheren vemen nokh in leben shveren,
ihm zol mit bazukh baehren iz zayn hoyz a rob vi der,
zol iber zayn tir zikh zetsen aza shvartser rob vi der
mit dem nomen "keynmol mehr"?

dokh der rob zitst oyf eyn ort nor oyf dem biust un redt eyn vort nor,
vi zayn zel mit dem eyn vort nor volt geven baloden shver.
mehr keyn klang iz nit gekumen fun dem rob, biz kh'hob genumen
murmlen shtil in tsimer shtumen: "vi di andere bizher,
morgen vel ikh ihm farliren, vi di hofnungen bizher".
nor der rob zogt: keynmol mehr.

iberasht bin ikh gevoren fun dem entfer klugen, kloren.
"s'iz keyn tsveyfel nit,--zog ikh,--dos vort nor veys er un nit mehr.
s'hot zayn virt gemuzt dos zogen, vemen s'beyze shikzal yogen
hot nit oyfgehert un plogen, driken umerbarmlikh shver,
iz zayn troyer lied gevoren eyn refren nor trib un shver:
"keynmol mehr, o keynmol mehr!"

shtehendig in tsimer shtumen far dem rob, hob ikh genumen
shmeykhlen troy'rig, un a lehnshtul hob ikh tsugerukt aher,
hob gezetst zikh nokhtsuzinen, troym mit troymen angstlikh shpinen,
tsu derforshen, oysgefinen, vos der foygel umgefehr--
vos der alter rob der finsterer un beyzer umgefehr.
meynt dos mit zayn "keynmol mehr".

lang bin ikh azoy gezesen, zikh in shveren troym fargesen,
un dem foygel's fayrdiger blik, mayn harts fartsert hot er.
vider nem ikh trefen, kleren, ongelehnt mayn kop dem shveren
oyf'n samet, vi durkh treren falt dos bleykhe likht aher.
akh, oyf dem violeten samet mit dem likht, vos falt aher,
zi vet ruhen--keynmol mehr!

plutslung hoben in der luften vi farshpreyt zikh vayroykh duften,
oyf'n tepikh laykhte srofim fustrit greykhen mayn geher.
"nar!--shray ikh,--got hot baglikt dikh, ruh, fargesenhayt geshikt dir,
in der ruh farges, farvig dikh fun dayn troyer tif un shver!
trink, o trink dayn got's getrank, farges dayn troyer tif un shver!"
nor der rob zogt: keynmol mehr.

"novi,--zog ikh,--gayst du vayzer, foygel oder demon beyzer!
tsi der sotn oder nor der shturm hot dikh farveht aher,
tsu a zel, vos vagt nit hofen, fun dem shikzal shver getrofen,
zog mir, drayster foygel, ofen, zog mir novi, un erkler:
iz nokh balzam do in gled? zog mir, novi, un erkler".
un der rob zogt: keynmol mehr.

"novi,--zog ikh,--gayst du vayzer, foygel oder demon beyzer!
ikh bashver dikh bay dem himel, bay dem got, vos ikh farehr:
vet mayn zel, in payn farloren, zehn nokh tsvishen srofim khoren
in gan eydn ven lenora'n?--zog der zel gepaynigt shver.
vet zi ven dort zehn lenora'n?--zog der zel gepaynigt shver"
nor der rob zogt: keynmol mehr.

"zol dos zayn der obshiers-tseykhen!--shray ikh oys,--zol mikh nit greykhen
mehr dayn shtim, farloz mikh, geh, farshvind in shvartsen pluto's mer!
zol der klang fun ligen frekhen mehr mayn shtilkayt nit farshvekhen,
zol dayn blik mayn harts nit shtekhen, kh'vil aleyn zayn, vi bizher!
nem dem shnobel mir fun hartsen, kh'vil aleyn zayn, vi bizher!"
un der rob zogt: keynmol mehr.

un biz itst nokh zitst er, zitst er, un mit zayne oygen blitst er
fun dem bleykhen biust fun palas oyf meyn shvel farvist un ler.
zayne bliken nemen shtaren, vi a shed in troym farloren,
un fun zayn geshtalt geboren vert a shoten breyt un shver.
un mayn zel fun yenem shoten, vos tsushpreyt zikh breyt un shver,
vet nit oyfshtehn--keynmol mehr.